طلوع

امر به معروف(پندی از گنهکار)

یکی از علمای بزرگ تهران روزی از کوچه ای می گذشت ، زن بدکاره ای ایشان را می بیند، نزد ایشان می آید و می گوید فلانی، من همینطوری که هستم دیده می شوم. آیا توهم همینطوری هستی که ظاهرت نشان می دهد؟ آن عالم بزرگ از این سخن، سخت تحت تأثیر قرار می گیرد…

امربه معروف(آه سحرگاهان)

حاکم وقت، بر مردم ستم می کرد تا اینکه مردم از ظلم او به سیده نفیسه - زنی زاهد از نوادگان امام مجتبی علیه السلام  شکایت کردند. او کاغذی نوشت و به دست حاکم داد، نوشته بود: شما قدرتتان را در قهر و آزار و قطع ارزاق مردم صرف می کنید و حال آنکه می دانید تیر آه سحرگاه مظلومان خطا نمی رود ، حاکم همین که نامه را خواند از ظلم کناره گرفت.

عوامل عدم پذیرش امر و نهی

این عوامل را می توان به دو بخش درونی و بیرونی تقسیم نمود…

الف) عوامل درونی:
۱ـ جهل: کودکانی که از والدین خود اطاعت نمی کنند، به خاطر آن است که اسرار کلام والدین را نمی فهمند ؛
۲ـ تعصب: پافشاری بر امور، وقتی بر پایه موهومات و رسومات و پندارهای فردی و اجتماعی باشد، مانند دودی است که جلوی دید چشم را می گیرد و باعث می شود که فرد هیچ حقیقتی را جز راه و رسم خود نمی پذیرد ؛
۳ـ تکبر: شخصی به محضر معصوم(علیه السلام) آمد و عرض کرد : من از لباس فاخر و منزل و مرکب خوب استفاده می کنم، آیا این نشانه تکبر است ؟ حضرت فرمود : نشانه تکبر آن است که حرف حق را نپذیری. ( کافی ج ۲ ص ۳۱۱ ) ؛
۴ـ لقمه حرام: امام حسین(علیه السلام) روز عاشورا به لشکریان یزید فرمود : « دلیل اینکه امر به معروف و نهی از منکر در شما اثر نمی کند آن است که شکم های شما از حرام پر شده است. ( بحار الانوار ج ۴۵ ص ۸ )

ب) عوامل بیرونی:
۱ـ تبلیغات سوء: تبلیغات منفی گاهی کار را به جایی می رساند که بعضی از مردم، انبیا را مجنون و ساحر، یوسف (علیه السلام) را متهم، حضرت علی(علیه السلام) را واجب القتل، امام حسین(علیه السلام) را شورشی و خدمت به یزید را عبادت بدانند ؛
۲ـ عامل نبودنِ آمر به معروف: گاهی شخصی که خود اهل اسراف و اشرافیگری است دیگران را به صرفه جویی و زهد سفارش می کند و معلوم است که مؤثر واقع نمی شود ؛
۳ـ تعارضات تربیتی: تعارض میان مدرسه و منزل در مسائل دینی و تربیتی باعث می شود تا فرزند دچار سردرگمی شود. مثلا در مدرسه با نماز آشنا می شود اما در خانه والدینش نماز نمی خوانند ؛
۴ـ طاغوت ها: در قرآن بارها جمله “یصدون عن سبیل الله” به کار رفته است. افرادی که مانع راه خدا می شوند معمولا طاغوت ها هستند. البته سرمایه داران دنیاطلب، دوستان فاسد، والدین و همسر و استاد و مشاوران ناباب نیز مصداق این جمله شریفه می باشند

آثار و برکات امر به معروف و نهی از منکر

بخاطر جایگاه خطیر این فریضه، برکات و آثار عظیمی برای عمل کنندگان به این دستور الهی وجود دارد

۱ـ آثار و برکات معنوی:
الف) اصلاح خود انسان: حضرت علی(علیه السلام) به فرزندش فرمود : امر به معروف کن تا اهل معروف باشی( نهج البلاغه نامه ۳۱ ) در مقام تشبیه می توان گفت هر وقت کسی لباس بشوید همراه با لباس، دستانش نیز شسته و تمیز می شود.
ب) شریک شدن در پاداش نیکی ها: در روایات متعددی می خوانیم هرکس مردم را به کار خیر راهنمایی و سفارش کند، در پاداش آنان شریک است، بدون آنکه از اجر عمل کننده آن کار خیر چیزی کم شود. همچنان که اگر دیگری را به کار خلاف و انحراف دعوت کند، در کیفر او شریک است. ( وسایل الشیعه ج ۱۱ ص ۳۹۸ )

۲ـ برکات اقتصادی:
قرآن می فرماید : « اگر مردم ایمان بیاورند و تقوا پیشه کنند (که یکی از مصادیق تقوا امر به معروف و نهی از منکر است) به طور قطع برکاتی از آسمان و زمین بر آنان خواهیم گشود»( اعراف ۹۶ ) امام باقر(علیه السلام) می فرماید :« با امر به معروف و نهی از منکر کسب ها حلال و زمین ها آباد می شود».(تفسیر نمونه ج ۳ ص ۳۸ ) اگر در برابر کم فروشی ها، گران فروشی ها، رباخواری ها و حیله و تزویرها، همه افراد حساس باشند، بازار اصلاح می شود. حضرت علی(علیه السلام) همواره با تازیانه وارد بازار می شد و به کسانی که جنس خود را در سایه و جاهای کم نور می فروختند تا عیب آن مخفی بماند و یا جنس بهتر را روی اجناس، و نوع نامرغوب را در زیر می نهادند، هشدار می داد. رسول اعظمصلی الله علیه و آله به ابن مسعود فرمود: «با گناهان معامله نکنید» ! به راستی اگر مسلمانان به همین جمله عمل کنند یعنی تاجر خلافکار را بایکوت و همه بر ضد او اعتصاب کنند، مجبور می شود خود و تجارتش را اصلاح کند.

۳ـ برکات اجتماعی:
قرآن جامعه ای را رستگار می داند که امر به معروف و نهی از منکر در آن زنده باشد و اگر جامعه ای نسبت به این امر مهم بی تفاوت بود، به تدریج اشرار حاکم خواهند شد و کار به جایی خواهد رسید که خوبان هرچه فریاد بزنند پاسخی نشنوند. ( تهذیب ج۶ ص ۱۷۶) امام صادق(علیه السلام) به یکی از یاران خود فرمود : اگر شما دور بنی عباس را نمی گرفتید، آنها ما را خانه نشین نمی کردند، سکوت شما ما را خانه نشین کرد.

تشبیه زیبا

یکی از مراجع معظم تقلید می فرمودند : مزرعه بزرگی را در نظر بگیرید. این مزرعه به دو چیز مهم نیاز دارد تا سرپا بماند و مفید باشد، نخست به آبیاری منظم و کافی و به موقع ؛ دوم دفع افات مختلفی که دامنگیر محصول می شود. امر به معروف حکم آبیاری مزرعه عظیم دین را دارد و نهی از منکر در حکم آفت زدایی آن است. اگر مزرعه دین به وسیله امر به معروف منظم و کافی و به هنگام، آبیاری نگردد، محصولات آن نابود می شود، همانگونه که چنانچه پس از بارور شدنِ محصولات، با نهی از منکر آفت زدایی صورت نگیرد، محصولی از آن مزرعه باقی نخواهد ماند. این که در روایات امر به معروف و نهی از منکر از همه واجبات مهمتر شمرده شده، دلیلش این است که بدون این دو، بقیه واجبات به بار نمی نشیند.

                                        جایگاه امر به معروف و نهی از منکر در سبک زندگی اسلامی

بر اساس آیات کریمه قرآن، یکی از اهداف بعثت همه انبیاء الهی ساختن جامعه ای الهی ـ انسانی بوده است که در آن نه تنها افرادش فرهیخته، مهذب، حکمت آموخته و اخلاقی باشند؛ بلکه سازوکار روابط اجتماعی آن بگونه ای تنظیم شود که خود مردم در حرکت جمعی خویش عدالت را برپا سازند. به دیگر سخن، برای جامعه سازی اخلاقی و قرآنی هم باید برای تهذیب افراد برنامه ریزی نمود و هم باید در جامعه فضایی به وجود آورد که همه افراد آن جامعه به سوی خیر و خوبی سوق داده شوند و ارتکاب هر نوع معصیت و منکر را بطور عادی، مستلزم مواجه شدن با مشکلات و دردسرهای بسیار سختی بیابند و از انجام بدی ها منصرف گردند. آموزه های اصیل قرآنی و اخلاقی باید همواره به گوش و ذهن و عقل افراد جامعه ارائه شود و با تبیین و استدلال مورد تصدیق مخاطبان قرار گیرد و در مرحله بعد با تکرار لفظی و معنایی ، آن معارف به قلب و دل آنان وارد گردد و به فرهنگ مقبول مردم تبدیل شود زیرا بدون ایجاد زمینه و فراهم آوردن فضای لازم و در یک کلام بدون فرهنگ سازی نمی توان انتظار داشت که افکار و شخصیت افراد جامعه بر اساس اصول اخلاقی و آموزه های قرآنی شکل گیرد. یکی از مهمترین آموزه های قرآنی “امر به معروف و نهی از منکر” است.

ادامه »

آیت الله حسن زاده آملی

امر به معروف کن، اما مثل آینه!
اگــر امر بـه معروف هم می خواهی بکنــی خیلی آهستــه ،
مثل آینــه باش . آینــه داد نمی زنــد یقه ات بَــد است.
وقتـی روبــروی آینــه می ایستی جیــغ نمی کشد
بگویــد چــرا موی سرت اینجوری است ؟
خیلی سکوت محض است، آهستــه هیـچ کس خبــر دار نیست،
جز تــو و آینــه …

با توجه به فلسفه خلقت انسان كه طبق بيان قرآن كريم عبوديت و بندگي است و از طرفي وجه تمايز انسان با ساير موجودات به ناطق و عاقل بودن انسان و حركت او به سوي كمال مي باشد، اهميت و جايگاه اين دو فريضه الهي، يعني امر به معروف و نهي از منكر بيشتر تبيين و روشن مي گردد. از آنجايي‌كه انسان غافل است و به دليل عارض شدن نسيان بسياري از مواردي كه مفيد براي اوست فراموش مي‌كند بنابراين امر به معروف و نهي از منكر جزء ضرورياتي است كه در جهت نيل به كمال براي هر انساني ضرورت پيدا مي كند. به اين جهت است كه حضرت امام محمد باقر(ع) مي فرمايد: «ان الامر بالمعروف و النهي عن المنكر فريضه عظيم بها تقام الفرائض …» ‌(1) يعني امر به معروف و نهي از منكر واجب عظيم و بزرگي است كه پابرجايي ساير واجبات به آن بستگي دارد. از تعبير “بها تقام الفرائض” چنين استفاده مي شود كه امر به معروف و نهي از منكر از لوازم حكومت اسلامي به شمار مي رود.

ادامه »